Afvalbeheer in een ziekenhuisomgeving: welke goede praktijken moet u erop nahouden?

De productie van specifieke afvalsoorten, gebrekkige kennis van de regelgeving, structurele obstakels … Ziekenhuizen en rusthuizen krijgen te maken met heel wat uitdagingen als het gaat om afvalbeheer. Er bestaan nochtans oplossingen. Ontdek hoe u het afvalbeheer in uw structuur onder handen kunt nemen en stappen kunt zetten voor milieubeheer.

De ziekenhuisomgeving krijgt te maken met verschillende uitdagingen

“Afvalbeheer is overal belangrijk […] maar in een ziekenhuisomgeving laat risicovol afval niet toe om circulair te werken en vraagt het om een aparte verwerking.”

Gifty Agboton, consultant en lesgeefster bij COMASE, beaamt: ziekenhuizen en rusthuizen krijgen te maken met heel wat specifieke uitdagingen als het gaat om afvalbeheer.

Om te beginnen krijgen de structuren af te rekenen met sorteermoeilijkheden. Afvalstoffen met infectierisico, snijdende afvalstoffen en anatomische afvalstoffen zijn alomtegenwoordig in de sector van de gezondheidszorg. Ze vereisen een speciale verwerking door het gevaar dat ze inhouden. Ze kunnen momenteel niet gerecycleerd worden en maken 20 tot 25% uit van al het ziekenhuisafval.

Beheerders van ziekenhuisstructuren hebben doorgaans ook te weinig informatie en kennis over het sorteren van afval. Ze hebben de wettelijke verplichtingen, regelgeving, instrumenten en goede praktijken immers vaak niet goed onder de knie, wat een optimaal afvalbeheer in de weg staat. Medisch glas bijvoorbeeld wordt om die reden niet vaak gerecycleerd terwijl dat wel zou kunnen.

Aan die lijst met structurele obstakels kunnen we nog toevoegen:

• de grote kosten die de verwerking van ziekenhuisafval met zich meebrengt: ook al bestaan er oplossingen en mogelijkheden, de inzameling en verwerking van afval van categorie B2 (afval met infectierisico) kost 4 keer meer dan voor restafval;
• het plaatsgebrek om meer afvalstromen te sorteren: de afmetingen van bepaalde soorten recycleerbaar afval, zoals matrassen, vereisen enorme aparte containers om ze van het grofvuil te scheiden;
• het algemene tijdsgebrek in ziekenhuizen.

Uitdagingen, maar ook oplossingen!

De nieuwe Brudalex-hervorming

Om de regelgevende verplichtingen waar ziekenhuizen rekening mee moeten houden te verlichten, is een ambitieuze herziening doorgevoerd van het wettelijk kader dat het afvalbeheer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest regelt. Dat heeft geleid tot Brudalex 2.0. Die hervorming komt met oplossingen voor bepaalde sorteermoeilijkheden, en met nieuwe verplichtingen.

• Ze geeft met name een betere definitie van ‘afval met infectierisico’, waardoor we het beter kunnen sorteren, bepaalde fracties ervan kunnen desinfecteren om het om te zetten in ongevaarlijk afval en zo minder afval hoeven te verbranden.
• Tegen mei 2023 gaan er nieuwe verplichtingen in voor het sorteren van afval als hout, metalen en piepschuim.
• Bioafval sorteren wordt vanaf 1 mei 2023 verplicht voor alle Brusselse professionals, met de mogelijkheid om ter plaatse een composteersysteem op te zetten.
• De terugnameplicht voor matrassen is in januari 2023 van kracht geworden.

Een traject om stap voor stap af te leggen

Als u geconfronteerd wordt met de bovenstaande uitdagingen kunt u verschillende stappen volgen om het afvalbeheer in een structuur in de gezondheidszorg te verbeteren:

1. Informatie inwinnen over de wetgeving en de bestaande mogelijkheden, door in de instelling bijvoorbeeld een verantwoordelijke aan te stellen voor dit aspect, die op de hoogte blijft van de evoluties op dit vlak. Kennis opdoen kan ook via opleidingen. U kunt alle informatie over dit onderwerp vinden op de site van Leefmilieu Brussel.
2. Zodra de nodige informatie is verzameld, is het cruciaal om intern een bespreking te houden om die kennis te delen, en een evolutie teweeg te brengen in de cultuur van de instelling. Een goed afvalbeheer vereist een engagement van alle betrokken medewerkers.
3. Vervolgens kan een afvalaudit plaatsvinden, om een stand van zaken op te maken en te bepalen welke punten voor verbetering vatbaar zijn. U kunt die audit zelf uitvoeren, of u wenden tot de facilitator bedrijfsafval van Leefmilieu Brussel, die hulp kan bieden bij deze stap. Per jaar worden 30 gratis audits aangeboden. Maak er gebruik van!

Dit zijn ter illustratie de stappen waaruit een afvalaudit bestaat:

4. Als de audit achter de rug is, het bewijs van de verschillende afvalstromen is verzameld en het afval getraceerd kan worden (dit punt vormt overigens de eerste stap om het Label Ecodynamische Onderneming te krijgen), kan de invoering van een nieuw beheerplan en van de indicatoren van start gaan.

Indicatoren invoeren moet op twee niveaus gebeuren:

• • Op het niveau van de gewichten en volumes: om de evolutie in de tijd te volgen van de hoeveelheden van verschillende fracties (papier, B2-afval, grofvuil …) en het totaalgewicht van het afval dat de instelling produceert
  • Op het niveau van de kosten: de interne kosten (personeelskosten, opslagkosten …) en externe kosten (kosten in verband met de containers en de ophaling) analyseren

5. Zodra die indicatoren vastliggen, breekt het moment aan om de goede praktijken in te voeren die erbij horen. Hier volgen bij wijze van inspiratie een paar voorbeelden van goede praktijken:

• • zoveel mogelijk afval in zoveel mogelijk zones van de instelling beter sorteren, inclusief risicoafval
  • de verpakking van wat individueel wordt aangekocht onder de loep nemen (hoe de voorkeur geven aan aankopen in bulk?) en het aankoopbeleid veranderen
  • de opslag en de inzameling van het afval verbeteren
  • de verwerking en de valorisatie verbeteren
  • het personeel sensibiliseren
  • werken aan een cultuur om verspilling te bestrijden
  • drinkfonteinen installeren
  • het gebruik van plastics voor eenmalig gebruik verminderen, met name dankzij herbruikbare alternatieven voor plastic bekers en wegwerpservies
  • kiezen voor ecologisch verantwoorde schoonmaakproducten
  • leveranciers overtollige producten en verpakkingen laten terugnemen
  • de ergonomie van het materiaal verbeteren

Een belangrijke tip: werk samen met afvalinzamelaars. Zij kunnen heel wat oplossingen aanbrengen. Ze kunnen u bijvoorbeeld van een container voorzien om iets te doen aan het plaatsgebrek.

6. De laatste stap ten slotte is communicatie. Communiceren over de praktijken die intern zijn ingevoerd is cruciaal om de goede werking te verzekeren. De rechtstreeks betrokken personen maar ook het personeel in het algemeen moeten volledig geïnformeerd worden over uw aanpak en de manier waarop ze daaraan kunnen en moeten deelnemen.

Uw aanpak rond milieubeheer kan ook een troef vormen voor uw imago naar de buitenwereld toe: aarzel niet om uw goede praktijken en ideeën te delen op uw website of sociale netwerken.

Samenwerking

Laat de onderlinge hulp in de gezondheidssector niet links liggen. Door samen te werken en inspiratie op te doen bij elkaar kunt u samen de specifieke uitdagingen voor de sector aanpakken. Ontdek bijvoorbeeld de goede praktijken van het Universitair Ziekenhuis Sint-Lukas, in de EcodynTalks-video over hen.

Het Gewest staat ook aan uw zijde om u te begeleiden en u te ondersteunen bij uw aanpak. Aarzel niet om een beroep te doen op de verschillende beschikbare steunmaatregelen en begeleidingsvormen. De gids van het Label Ecodynamische Onderneming kan in dat opzicht een bron van inspiratie vormen om goede praktijken in te voeren. Ook de helpdesk staat tot uw beschikking om al uw vragen te beantwoorden of u door te verwijzen voor specifieke begeleiding.